زیتون شناسی

بخش اول

تاریخچه رویش درخت زیتون

زیتون، درختِ نیک و پاک،  قدمتی هزار ساله در زمین دارد و استفاده از روغن زیتون از گذشته تاکنون در سنت ها و فرهنگ های مختلف کشورهای بسیاری دیده شده است. نام  زیتون در کتب مقدس انجیل، قرآن و کتاب حکما برای درمانهای طبیعی آمده است و از دیرینه ترین میوه های درمانی و خوراکی است. قدمت درخت زیتون به سه هزار قبل از میلاد مسیح و حتی خیلی بیشتر از آن برمیگردد.

زیتون قبل از میلاد مسیح در سوریه، جنوب ترکیه و فلسطین می رویید.

کوه زیتون در اورشلیم نشان از وجود درختان زیتون آن منطقه است  درخت زیتون در نواحی مدیترانه ای با آب و هوای معتدل که زمستان ملایم دارد، رشد و نمو  می نماید

هم اکنون کشت این درخت در شرق از  دامنه های غربی هیمالیا، هند تا غرب در مراکش و سواحل اقیانوس اطلس و در کرانه های  دریای مدیترانه رواج دارد. اوایل قرن 16 میلادی مهاجران اسپانیایی زیتون را به آمریکای لاتین بردهاند و در شیلی، کالیفرنیا، آرژانتین،مکزیک و برزیل کاشتند. به طور کلی میتوان گفت درخت زیتون در طول سالیان دراز در کرانه های دریای

مدیترانه رونق و رواج داشته است.

تاج زیتون، شاخه ای از درخت زیتون است که بدور حلقه ای پیچیده شده و در بازی های باستانی المپیک یونان به قهرمان اعطا میشده است. در المپیک 2004 آتن سنت اهدای تاج زیتون تجدید شد و به همراه مدال طلا به قهرمانان اعطا شد. شاخه زیتون در پرچم سازمان ملل متحد و نماد یونیسف نیز به عنوان نماد صلح استفاده شده است.

تاریخچه زیتون در ایران

زمان دقیقی که زیتون از حالت وحشی خارج شد، تحت کنترل کشاورزان و باغداران ایرانی درآمد و به صورت میوه باغی مورد استفاده قرار گرفت، معلوم نیست. در خصوص منشاء ورود این گیاه به کشور گفته اند، درخت زیتون از سرزمین بین النهرین وارد کشور شده است و برخی دیگر ورود آن را در زمان تسلط یونانیان در ایران میدانند.

در زمان پادشاه ساسانی خسرو انوشیروان برای درخت زیتون عوارض وضع شده بود، ظاهرا در این زمان زیتون در خوزستان وجود داشته است.

از شواهد موجود به نظر می رسد، کشت زیتون در حدود 2000 سال قبل در ایران انجام گرفته است. در منابع دیگر چنین آمده است که این گیاه حدود 600 سال پـیش همزمان بـا مهاجرت گروهی از کردهای کرمانجی از حلب سوریه به منطقه رودبار وارد شد.

این در حالی است که ناصر خسرو در سفرنامه خود از وجود زیتون در طارم سخن گفته است.

همچنین وجود پایه های وحشی درختان کهنسال زیتون در کوه های

زاگرس، جنگل های منطقه  بختیاری،  منطقه زیتی و نزدیک شهسوار ، لردگان وجود دارد. و در بسیاری از دره های جبال بارز بخصوص در منطقه محمد آباد مسکون، در اطراف بم، در استان کرمان اطراف میبد، فسا وک، غار و کازرون در فارس، لرستان، ایلام، کهکیلویه و بویر احمد تا کرمانشاه، در خوزستان، اهواز، دزفول، مسجد سـلیمان در رامهرمز و یزد، درختان کهنسال زیتون وجود دارند.

داخل کشور، در حال حاضر تنها منطقه ای که به تولید زیتون می پردازد استان های گیلان و زنجان است. بر اساس آخرین آمار تهیه شده از سوی وزارت جهاد

کشاورزی مجموع مساحت باغات زیتون دراین مناطق حدود 5 هزار هکتار است.

به عبارت دیگر مهمترین استان های تولید کننده زیتون به ترتیب گیلان، زنجان،کرمان می باشند.

درخت زیتون به استرس های طبیعی و شرایط آب و هوایی موجود در کشور در

مقایسه با سایر درختان موجود از سازگاری بالائی برخوردار است. این درخت از منابع آب و خاک حفاظت می کند و از فرسایش مخرب موجود در اراضی و کم بازده جلوگیری میکند.

تهیه و گردآوری از نیکاتیس ارگانیک

منابع

زیتون و اهمیت آن، انتشارات نوروزی

زیتون، درویشان، محمود 1367. انتشارات نشر آموزش کشاورزی

زیتون، انتشارات امیر کبیر

آشنایی با زیتون، انتشارات تحقیقات آموزش و ترویج جهاد کشاورزی

زیتون و روغن آن، انتشارات توسعه کشت زیتون. طباطبایی