مرور روغن‌ گیری از روش سنتی تا روش نوین کلد پرس

روغن‌ گیری از دانه‌های روغنی یکی از قدیمی‌ترین فرآیندهای صنعتی و غذایی در تاریخ بشر است. روغن گیری سنتی با استفاده از سنگ‌های دستی و چرخ‌های فشاری تا فناوری‌های نوین مانند «کلد پرس»، نشان میدهد این صنعت همواره در مسیر تکامل بوده است. این مقاله ضمن یاداوری روش روغن گیری نیکاتیس (کلدپرس)به بررسی تاریخچه روغن‌ گیری، روش‌های سنتی، صنعتی و مدرن، به‌ویژه روش کلد پرس، می‌پردازد و فواید این روش برای سلامتی و محیط‌زیست را تحلیل می‌کند.

دانه‌های روغنی همچون کنجد، آفتابگردان، کلزا، کتان و زیتون، منابع اصلی تأمین روغن‌های گیاهی وطبیعی هستند. انسان‌ها از دیرباز برای استخراج روغن از این دانه‌ها تلاش کرده‌اند، چرا که روغن نقش مهمی در تغذیه، بهداشت و حتی کاربردهای صنعتی داشته است. در مجموعه نیکاتیس با توجه به اهمیت طبیعی بودن محصول روغنی روش کلدپرس انتخاب شده است.

تاریخچه روغن‌گیری

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که استخراج روغن از دانه‌ها به بیش از ۵۰۰۰ سال قبل در تمدن‌هایی چون مصر، بین‌النهرین و هند بازمی‌گردد. در آن زمان از ابزارهای ساده سنگی برای خرد کردن و فشردن دانه‌ها استفاده می‌شد. روغن به‌عنوان ماده‌ای مقدس در مراسم مذهبی، پخت‌وپز و داروسازی کاربرد داشت.

در دوره‌های بعد، چرخ‌های چوبی و سنگ‌های سنگین جای ابزارهای دستی را گرفتند و روند روغن‌گیری کمی سریع‌تر و مؤثرتر شد. با انقلاب صنعتی، استفاده از پرس‌های مکانیکی و حرارتی، فرآیند روغن‌گیری را به‌صورت صنعتی درآورد.

روش‌های سنتی و صنعتی روغن‌ گیری

١- روش روغن گیری سنتی (پرس گرم یا گرمادهی):

در این روش، دانه‌ها ابتدا حرارت داده می‌شوند تا روغن آن‌ها راحت‌تر خارج شود. سپس با استفاده از فشار بالا، روغن استخراج می‌شود.

معایب: حرارت بالا موجب تخریب برخی مواد مغذی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها می‌شود.

مزایا: بازدهی بالا در استخراج روغن.

٢- روش شیمیایی (استفاده از حلال‌ها):

روغن با استفاده از حلال‌هایی مانند هگزان استخراج می‌شود.
معایب: باقی‌ماندن حلال در روغن نهایی، فرایند پیچیده‌تر و ناپایدار.
مزایا: بازدهی بسیار بالا.

روش نوین روغن‌گیری به روش کلدپرس (Cold Press)

تعریف:

روش «کلد پرس» یا روغن‌گیری به روش فشار سرد، فرآیندی است مکانیکی که در آن دانه‌های روغنی بدون حرارت بالا و مواد شیمیایی، تنها با فشار مستقیم و در دمای پایین (زیر ۴۰ درجه سانتی‌گراد) روغن‌دهی می‌شوند.

روش کلد پرس (استخراج سرد) به دلیل حفظ ترکیبات زیست‌فعال، ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب مفید، مورد توجه صنایع غذایی و دارویی قرار گرفته است.

تاریخچه روش کلد پرس:

روش کلد پرس در دهه‌های اخیر به‌عنوان جایگزینی سالم و طبیعی برای روش‌های صنعتی و حرارتی توسعه یافت. این روش نخستین بار در مقیاس تجاری در اروپا مورد توجه قرار گرفت، به‌ویژه در کشورهای آلمان و سوئیس که به دنبال تولید روغن‌های بکر و ارگانیک بودند.

افزایش تقاضا برای محصولات سالم و طبیعی باعث شده تا روش‌های استخراج روغن بدون مواد شیمیایی و حرارت بالا محبوبیت بیشتری پیدا کنند. در میان این روش‌ها، کلد پرس به دلیل عدم تخریب ترکیبات مفید در دانه‌های روغنی، گزینه‌ای بهینه محسوب می‌شود.

مزایای روش کلد پرس:

1. حفظ مواد مغذی: این روش از تخریب آنزیم‌ها، ویتامین‌ها (به‌ویژه E) و اسیدهای چرب ضروری جلوگیری می‌کند.

2. طعم و عطر طبیعی: روغن حاصل، طعم و بوی طبیعی دانه را حفظ می‌کند.

3. عدم استفاده از مواد شیمیایی: فرآیند کاملاً طبیعی و بدون افزودنی است.

4. سازگار با محیط‌زیست: تولید روغن در این روش ضایعات و آلاینده‌های کمتری دارد.

5. مناسب برای مصرف خام: روغن‌های کلد پرس به دلیل کیفیت بالا، اغلب در تغذیه سالم، سالادها و رژیم‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

6.تامین روغن سالم و طبیعی در سطح صنعتی و دردسترس تمام افراد جامعه:در گذشته بیشتر روغن گیری ها در سطح محلی و به روش گرما بوده ولی با نواوری این روش تولید روغن سالم در سطح صنعتی بالا گرفت.

 خلاصه ای از مقایسه روش‌های مختلف روغن‌گیری

روغن گیری با روش کلد پرس برای تولید روغن‌های با کیفیت و طبیعی مناسب است ولی بازده تولیدی کمتری دارد.

روغن گیری پرس گرم کامل برای تولید سریع‌تر و ارزان‌تر روغن مناسب است ولی کیفیت روغن پایین‌تر است.

استخراج با حلال برای تولید انبوه و صنعتی استفاده می‌شود و بیشترین بازده را دارد، اما خطرات زیست‌محیطی و نیاز به تصفیه بیشتر دارد.

نتیجه‌گیری

با افزایش آگاهی عمومی نسبت به سلامت، مصرف روغن‌های طبیعی و بدون حرارت روزبه‌روز در حال افزایش است.
روغن گیری به روش کلد پرس، با وجود بازدهی کمتر، به‌دلیل حفظ خواص تغذیه‌ای و عدم نیاز به افزودنی‌های شیمیایی، گزینه‌ای ایده‌آل برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان سالم‌محور محسوب می‌شود و به‌دلیل کیفیت بالای روغن استخراج‌شده در تولید روغن‌های با ارزش افزوده بالا بسیار مناسب است.
توسعه فناوری‌های مربوط به این روش می‌تواند بهره‌وری آن را افزایش دهد و جایگزین مناسبی برای روش‌های حرارتی در صنایع غذایی باشد.

نوشته و گرداوری توسط نیکاتیس ارگانیک