جنگ خاموش در دل زمین‌های کشاورزی غیرطبیعی: شباهت سلاح‌های جنگی با کودهای شیمیایی و راه‌حل کشاورزی ارگانیک را در این مقاله از نیکاتیس که به مناسبت این روزها نوشته شده است بخوانید!

از میدان نبرد تا مزرعه‌ها

در سایه‌ی تشدید تنش‌ها و جنگ اعلام‌نشده میان ایران و اسرائیل، نگاه‌ها دوباره به ماهیت و پیامدهای جنگ جلب شده است. در چنین روزهایی که اخبار پر از انفجار، تخریب، و تلفات انسانی است، لازم است پرسشی بنیادین‌تر مطرح کنیم:

آیا جنگ فقط در میدان‌های نبرد رخ می‌دهد؟

آدولف هیتلر زمانی گفته بود:
“جنگ یعنی اینکه ضعیف‌ترها زیر چکمه‌ی قوی‌ترها له شوند، چه در میدان، چه در ذهن‌ها، و چه در زمین‌ها.”
اما شاید امروز باید این جمله را بازخوانی کنیم: جنگی خاموش سال‌هاست در زمین‌های کشاورزی جریان دارد. جنگی که عامل آن نه بمب و گلوله، بلکه کودهای شیمیایی است.

کود شیمیایی؛ سلاح جنگی در لباس کشاورزی

کودهای شیمیایی که روزگاری به‌عنوان عامل معجزه‌آسای افزایش تولید در کشاورزی شناخته می‌شدند، امروز مانند سلاح جنگ  تخریب گر عمل میکنند که به یکی از عوامل اصلی تخریب خاک، مسمومیت منابع آب و غذا ، تهدید تنوع زیستی بدل شده‌اند. جالب آن‌که ترکیب‌های مورد استفاده در این کودها، همان مواد پایه‌ای هستند که در ساخت سلاح‌ها و مواد منفجره به کار می‌روند.

به عنوان مثال:

نیترات آمونیوم، ترکیبی کلیدی در بسیاری از کودهای نیتروژنی، یکی از مواد اصلی در ساخت بمب نیز هست.

فسفات‌ها و ترکیبات گوگردی در تولید گازهای جنگی نیز کاربرد دارند.

این مواد، اگرچه در ظاهر «مفید» برای رشد گیاهان‌اند، اما در عمل باعث تخریب ساختار خاک، نابودی میکروارگانیسم‌های مفید و شوری زمین می‌شوند؛ چیزی شبیه سلاح شیمیایی علیه زمین.

تأثیرات پنهان، اما ویرانگر: کودهای شیمیایی که دیده نمی‌شوند!

جنگ با موشک و هواپیما در یک لحظه ویرانی می‌آورد؛ اما جنگی که کود شیمیایی علیه طبیعت به‌راه انداخته، آرام، بی‌صدا، اما پیوسته مرگ می‌کارد.

آلودگی آب‌های زیرزمینی با نیتریت و نیترات

نابودی حاصل‌خیزی زمین در درازمدت

ورود ترکیبات مخفی بیماری زا چه بسا سرطان‌زا به زنجیره غذایی انسان

وابستگی شدید کشاورز به واردات مواد شیمیایی

آیا این‌ها نشانه‌های یک جنگ نیست؟ که سلاح‌هایش در فروشگاه‌هایی با ظاهر سبز و کشاورزی فروخته می‌شود!

شباهت‌های کودهای شیمیایی و سلاح جنگی

مواد بکار رفته در سلاح‌ها اشتراک‌های بسیاری با کودهای شیمیایی دارد، مخصوصاً در سطح شیمیایی و نحوه اثرگذاری بر محیط یا موجودات زنده:

۱. ترکیبات شیمیایی مشابه

بسیاری از کودهای شیمیایی نیتروژنی (مثل نیترات آمونیوم) از ترکیباتی ساخته شدن که در ساخت مواد منفجره مثل TNT یا بمب‌های دست‌ساز هم کاربرد دارند.

مثلاً نیترات آمونیوم (NH₄NO₃) یک کود پرکاربرده ولی در انفجارهای بزرگی مثل انفجار بیروت (۲۰۲۰) هم نقش داشت.

۲. اثرات سمی و تخریبی

در غلظت‌های بالا یا مصرف نادرست، کودهای شیمیایی می‌توانند باعث مسمومیت خاک، آب،غذا و حتی موجودات زنده بشوند.

این اثرات از نظر زیست‌محیطی شبیه به اثرات سلاح‌های شیمیایی مثل گاز خردل یا عوامل عصبی هستند که ساختار زیستی موجودات رو تخریب می‌کنند، البته در شدت و سرعت تأثیر متفاوت.

۳. اثرات مخرب بر محیط زیست

مصرف بیش از حد کود شیمیایی باعث فرسایش خاک، آلودگی آب‌های زیرزمینی و نابودی تنوع زیستی میشود.

این موضوع با سلاح های شیمیایی که اکوسیستم‌ها رو از بین می‌برند از نظر «نتیجه» شباهت داره؛ هرچند یکی عمدی و یکی ناخواسته‌ست.

۴. قابلیت استفاده دوگانه (Dual-Use)

کودهای شیمیایی، به‌ویژه نیترات‌ها و فسفات‌ها، می‌تونن هم در کشاورزی استفاده بشوند و هم در ساخت مواد منفجره.

به همین خاطر صادرات و واردات بعضی از این مواد تحت کنترل بین‌المللی قرار دارد. (توسط آژانس‌های خلع سلاح).

تفاوت مهم:

هدف: کود برای رشد گیاه طراحی شده، اما سلاح برای تخریب و کشتار.

شدت و فوریت تأثیر: سلاح‌های شیمیایی اثر سریع و کشنده و آشکاره ولی اثرات تخریبی در سلامتی و زیست‌محیطی کودها تدریجی‌ و پنهان است.

کشاورزی ارگانیک: صلحی با خاک، آشتی با طبیعت

در برابر این ویرانی تدریجی، راه نجاتی هست: کشاورزی ارگانیک و طبیعی.

این نوع کشاورزی بر پایه اصولی استوار است که نه‌تنها زمین را تخریب نمی‌کند، بلکه آن را احیا و بازسازی نیز می‌کند:

1. استفاده از کودهای آلی (کمپوست، کود حیوانی، بقایای گیاهی)
2. تقویت حیات میکروبی خاک
3. مبارزه طبیعی با آفات به جای سموم
4. حفظ چرخه‌های طبیعی و تنوع زیستی

سخن آخر و نتیجه گیری از این مقاله مناسبتی اینکه:

پایان جنگ از زمین های کشاورزی آغاز می‌شود! اگر در جهان سیاست، جنگ به ابزار سلطه بدل شده، در جهان کشاورزی نیز وابستگی به کودهای شیمیایی، شکلی از سلطه بر زمین است. اگرچه ما نمی‌توانیم مانع همه جنگ‌ها شویم، اما می‌توانیم جنگ علیه زمین را متوقف کنیم. در این راستا، کشاورزی ارگانیک یعنی خارج شدن از مدار وابستگی به مواد شیمیایی وارداتی و بازگشت به حکمت بومی و پایدار طبیعت.

کشاورزی ارگانیک، فقط یک روش تولید نیست؛ یک بیانیه صلح است و نیکاتیس ارگانیک مفتخره که سالهاست این بیانه را با تولیدات طبیعی و پایدار خود، امضا کرده است.

نوشته شده توسط نویسنده علمی نیکاتیس