کشاورزی ارگانیک

این قسمت کنجد نیکاتیس

مروری خلاصه بر کشت ارگانیکِ کنجد!

مقدمه :

کشاورزی ارگانیک همواره میتواند علاوه بر حفظ کیفیت اصلی طعم و ارزش غذایی محصولات، کمیت آنها را نیز افزایش دهد. که این موضوع در عصر حاضر با توجه به نیاز غذایی بالا، قابل توجه است.

لذا در این مقاله سعی شده شما را با کشاورزی ارگانیک کنجد، محصولی که با ارزش ترین نیاز مواد غذایی را تأمین میکند، اختصاری و علمی آشنا شوید. با این مطالعه همراه ما باشید.

گیاه شناسی کنجد :

کنجد با نام علمی L. Sesamum indicum از از قرن ها پیش در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر کشت می شده است.

گیاهی است از رده دولپه ای ها، یک ساله و ارتفاعش بالغ بر یک متر است. قسمت فوقانی ساقه اش پوشیده از کرک است ولی قسمتهای تحتانی آن عاری از کرک است. برگهایش در قسمت قاعده به طور متناوب و در قسمت‌های انتهایی ساقه به طور متقابل قرار گرفته است.  گل های آن غالبا به رنگ سفید است.

میوه این گیاه بصورت کپسول و محتوی دانه های کوچک، مسطح و بیضی است که کنجد نامیده می شود و در واقع دانه ‌های کنجد به سبب دارا بودن مواد روغنی قابل استخراج، قسمت اصلی مورد استفاده و دارویی گیاه است و دانه های کنجد ممکن است به رنگ سفید، قهوه ای یا سیاه باشد.

کشت ارگانیک کنجد

کشت ارگانیک کنجد نیز همانند کشت ارگانیک سایر محصولات، در طی نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری آن از کودها و سموم شیمیایی مصنوعی، هورمون ها و دستکاری های ژنتیکی استفاده نمیشود و تمام مراحل کشاورزی بطور طبیعی می باشد. و کنترل آفات، بیماری و علفهای هرز مزرعه با مواردی چون بکار بردن کودهای زیستی، حشرات مفید، نوع شخم، نوع بذر، نوع مراقب و تناوب زراعی صورت میگیرد.

این نوع کشاورزی حافظ خاک و اكوسیستم ها و  سلامت انسان است.

گیاه کنجد طول عمر کوتاه و بازدهی خوبی از لحاظ زمان و شرایط گشت دارد، چرا که در کشور ما به علت موقعیت جغرافیایی کشت دوم سال کاشته میشود و دوره 4 ماهه برای بازدهی را طی میکند.

مراحل کشاورزی شامل کاشت، داشت، برداشت، به ترتیب در ذیل آمده است و در ادامه، نحوه هر کدام برای کشت کنجد شرح داده خواهد شد.

– آماده سازی بستر خاک مزرعه

– آماده سازی بذر کنجد ( بذر مالی)

– آبیاری و مراقبت

– نیاز های اکولوژی     

– زمان برداشت و فرآوری  

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

آماده سازی خاک مزرعه :

بعلت کشت دوم شرایط مزرعه باید برای کاشت مجدد آماده شود بدین گونه که یک هفته  پس از برداشت محصول، شروع به شخم زنی خاک  کرده بصورتی که زمین مسطح و هموار بشود. همچنین وجود گوگرد فراوان برای این گیاه مناسب بوده و میتوانید از گوگرد معدنی (یک تن در هکتار ) استفاده کنید. زمان شروع کشاورزی کنجد بستگی به نوع مناطق از اوایل خرداد تا اواخر تیر ماه باید انجام میگردد.

بطور کلی، گیاه کنجد چون دارای بذر کوچک، گیاهچه نسبتا ضعیف و رشد اولیه کند بوده و ایجاب می نماید که اندازه خاکدانه ها و کلوخه هایی که در مجاورت بذر قرار می گیرند کوچک بوده و خاک سطحی کمی متراکم باشد. به عبارت دیگر بستر کاشت بایستی کامال نرم و در تسطیح آن دقت زیادی به عمل آید.

ویدئو زیر : آماده سازی  و مسطح کردن سطح زمین کشاورزی مزرعه نیکاتیس

آماده سازی بذر و کاشت کنجد :

لزوم کاشت کنجد آماده سازی بذر کنجد است، که اغلب از دو کود مایع زیستی  کود زیستس ازتو باروز -1 و کود زیستی فسفاته بارور -2 استفاده ميشود. این دو محلول با هم ترکیب و با بذر کنجد، بذر مال میشود.(توجه داشته باشید باید کمتر از 24 ساعت بذر کاشته شود و همچنین نباید در معرض نور مستقیم آفتاب قرار گیرد). به علت اندازه کوچک بذر کنجد این کود ها در رویش آن پس از کاشت کمک خوبی خواهند کرد.

با توجه به ریز بودن دانه کنجد، توجه به عمق کاشت مناسب اهمیت زیادی در ایجاد سطح سبز یکنواخت دارد. عمق کاشت حدود 2 – 5  سانتی متر بسته به نوع خاک سبک یا خاک های متوسط، مناسب می باشد.

فواصل کاشت بذرها، بایستی به گونه ای باشد که پس از یک ماه بوته ها  مانع رشد همدیگر نشود، برای هر هکتار تقریبا 8 کیلو گرم بذر استفاده میشود و فاصله حدودی بوته ها 25 سانتی متر از همدیگر می باشد.

همانطور که در بخش آماده سازی زمین اشاره شد، بعد از شخم و یا دیسک، تسطیح نمودن زمین ضرورت دارد. در صورتی که خاک بعد از عملیات خاکورزی خشک شده باشد، آبیاری آن ضروری است.

میزان بذر مصرفی برای زراعت کنجد 6 تا 7 کیلوگرم بذر برای یک هکتار توصیه میگردد.

بیشتر ارقام کشت شده در ایران، کنجد سیاه و کنجد لار میباشد که بوته های کنجد سیاه بلند تر و تعداد کپسول های بشتری را میدهد.

آبیاری و مراقبت کنجد :

پس از کاشت محصول، برنامه آبدهی محصول انجام میگیرد، بدین صورت که روز اول آبیاری همان روز کشت بذر خواهد بود و به فاصله 12 روز بستگی به ( موقعیت جغرافیایی منطقه) آبیاری انجام خواهد شد.

توجه : در طول دوره گلدهی گیاه فاصله زمان آبدهی را کوتاه تر میکنیم تا میزان گلدهی گیاه افزایش یابد این کار را بمدت یک ماه انجام خواهیم داد تا کپسول های بیشتری بدست بیاوریم و سپس دوره آبیاری کوتاه تر شده و در اواخر ماه سوم آبیاری را قطع کرده تا فرایند تکامل به بلوغ رسیدن گیاه انجام گیرد.

توجه : آبیاری زیاد باعث فاسد شدن ریشه ها و هچنین بازدهی به بلوغ رسیدن گیاه را به عقب می اندازد.

نیاز های اکولوژی گیاه :

گیاه کنجد در برابر خشکی، کم آبی و حتی شوری خاک مقاوم میباشد. طول دوره رشدی بین 80 الی 150 روز میباشد و زمان گلدهی آن معمولا از 45 روز پس از کاشت شروع ميشود. این روند یک ماه به طول می انجامد، بطوری که هر روز شاهد گلدهی بوته ها در طی  ماه خواهیم بود.

نکات مهم در خصوص شرایط رشد گیاه کنجد :

کنجد به هوای گرم و نور زیاد احتیاج دارد و  به همین علت هر چقدر به سمت جنوب کشور نزدیکتر باشیم باعث افزایش راندمان کشاورزی خواهد بود.

– از نظر ارتفاع از سطح دریا معمولا در ارتفاع کمتر از 1250 می رویند و تا ارتفاع 1500 متری نیز ممکن است سازگار شود.

توجه : تیپ هایی که در ارتفاع بلند می رویند معمولا کوچک و بازدهی بذر های آن کم و غالبا یک گل در برگ رشد ميکند.

کنترل آفات و بیماری  گیاه کنجد :

قارچ لکه برگی، زنگ برگ و ساقه، پژمردگی فواریومی و پوسیدگی ریشه و ذغالی، معمول ترین بیماری هایی هستند که بوته‌های کنجد را مبتلا میسازند. با این حال بیشتر ارقام کنجد تا حد بسیار زیادی به این بیماری‌ها مقاوم هستند.

در صورت عدم رعایت تناوب زراعی مناسب و همچنین در شرایط مرطوب مانندن آبیاری‌های سنگین، خطر شیوع این بیماری ها و گسترش علف هرز در مزرعه وجود دارد. به دلیل اینکه بذر در بسیاری از موارد سبب انتقال این بیماریهاست.

بنابراین جهت پیشگیری باید در هنگام کاشت از بذرهای سالم استفاده شود و اصول آبیاری مورد نیاز گیاه و تناوب زراعی رعایت گردد.

برداشت محصول گیاه کنجد  :

پس از طی مراحل کشت و دوره مراقبت گیاه، با توجه به ویژگی های گیاه در مرحله تکامل و پیری دهانه کپسول ها باز میشود که بایستی یک هفته قبل از این اتفاق برداشت محصول انجام شود. بطور کلی، ریزش برگ ها و تغییر رنگ و رسیدگی دانه ها در کپسول های میانی بوته کنجد، مهمترین مشخصه کاربردی برای تعیین زمان برداشت کنجد میباشد.

گیاه پس از برداشت بصورت دسته ای و عمود رو به بالا خشکانده میشود( علت این کار باز شدن دهانه کپسول ها میباشد) سپس دانه ها را می توان با دست و یا با خرمن کوب جدا نمود.

توجه : در زمان برداشت دقت کنید گیاه از ریشه کنده نشود چون باعث به وجود آمدن سنگریزه های ریز در محصول نهایی میشود.

کاربرد و مصارف کنجد :

کنجد، ارزش غذایی بالایی از نظر دارا بودن فیبر، پروتئین، ویتامین ب۶، پتاسیم، کلسیم، آهن و منیزیم را دارا است.

کنجد به عنوان یک گیاهی دارویی شناخته شده است، عمدتاً مصرف خوراکی دارد و در صنایع داروسازی از آن به عنوان حلال در محلولهای تزریقی عضلانی استفاده میشود.

اشکال مصرف خوراکی و مرسوم کنجد بصورت روغن و حلوا، ارده میباشد.

روغن استخراجی از دانه های کنجد به عنوان پادزهر سموم نیز به کار گرفته میشود. همچنین در درمان لک سوختگی روی بدن استفاده دارد. مصرف مداوم کنجد میتواند بر تقویت حافظه تأثیرگذار باشد.

کاربرد در طب سنتی و گیاه درمانی :

پزشکی سنتی در هند واقع در منطقه «آیورودا» از روغن کنجد جهت آرام کردن علائم مربوط به استرس استفاده می‌شود.

طبیعت کنجد از نظر طب سنتی ایران گرم و تر است، بسیار مغذی است و در اکثر کشورهای فقیر دنیا به عنوان جانشین گوشت به کار می رود.

روغن کنجد و فرآورده های آن، جهت رفع مشکلات عمومی بدن ناشی از سوء مزاج خشکی و سردی در فصول سال مورد تجويز حکمای طب سنتی است.

در کل مصرف کنجد موجب تقویت ارگان های  بدن و تقویت متابولیسم بدن میشود با توجه به نیاز غذایی خود مقداری از آن را در برنامه خوراک روزانه خودتان بگنجانید.

کشاورزی کنجد ارگانیک نیکاتیس

نویسنده : رسول احمدی

رفرنس مطالب : سایت رسمی نیکاتیس

تجربه علمی پژوهشی تیم کشاورزان نیکاتیس